Hatırlama Hakkı: İnternet Sansürünün Toplumsal Hafıza Boyutu

05 Haziran 2024

İfade Özgürlüğü Derneği’nin Hatırlama Hakkı Raporu Yayımlandı

İfade Özgürlüğü Derneği’nin Eylül 2022 içinde yayınlanan Hafızamız Siliniyor: İnternet Sansürlerinin Unutulma Hakkı Boyutu başlıklı çalışmasının devamı niteliğindeki Hatırlama Hakkı: İnternet Sansürünün Toplumsal Hafıza Boyutu çalışmasında tematik olarak, unutulma hakkından ziyade, tarihsel kayıtların, toplumsal hafızanın ve basın arşivlerinin korunması ve dolayısıyla arşivlerin sadece geçmişin bir kaydı olmadığı ve arşivlerin sadece bugün için değil, gelecek nesiller için de korunmasını ve kullanılmasını sağlamak bağlamında hatırlama hakkı işlenmiştir.

Bu bağlamda, Türkiye özelinde, unutulma hakkının özellikle sulh ceza hakimlikleri eli ile istismar edilmesi ve toplumun hatırlama hakkının ne şekilde ihlal edildiği güncel örnekler ve verilerle açıklanmış ve değerlendirilmiştir.

Profesör Yaman Akdeniz (İstanbul Bilgi Üniversitesi, Hukuk Fakültesi, Öğretim Üyesi) tarafından hazırlanan bu çalışmada, yüksek mahkemeler nezdindeki bu yeni gelişmeler, sulh ceza hakimlikleri tarafından unutulma hakkı bağlamında 2020-2022 yılları içinde verilmiş 930 karar ve bu kararlarla birlikte yaptırım uygulanan 15.732 haber ve içeriğin değerlendirilmesi ele alınmıştır.

Bir önceki çalışmada olduğu gibi unutulma hakkı taleplerine konu haber ve içeriklerin, yayınlandıkları tarihte herhangi bir kişilik hakkı ihlali veya hukuka aykırılık içermeyen haber ve içerikler olduğu ve hatta büyük bir kısmının yayınlanmasına devam edilmesinde üstün kamu yararı olduğu tespit edilmiştir. Odağında toplumsal hafızanın ve hatırlama hakkının korunması olmayan ve dolayısıyla basın ve İnternet arşivlerini yok etmek amacı taşıyan yasal düzenlemelerin ifade ve basın özgürlüğüne zarar vermekle birlikte, toplumsal hafızanın yok edilmesine sebep olduğu çok sayıda örnekle birlikte ortaya konulmuştur.

Bu çalışma kapsamında, kamu ilgisi süren ve dolayısıyla basın arşivlerinde yer almasında kamu yararı devam eden ve arşiv değeri bulunan Deniz Feneri Soruşturması, Nesim Malki cinayeti, Susurluk soruşturması ve davası, KCK Ana Davası, Yargıya Neşter ve Şarampol Operasyonu gibi kamuoyunu yakından ilgilendiren konulardaki haberlerin de unutulma hakkı kararlarına konu olduğu ve arşiv değeri yüksek haberlere yaptırım uygulandığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, Türkiye’deki unutulma hakkına ilişkin uygulamanın Avrupa’daki uygulamalardan çarpıcı biçimde farklı olduğu tespit edilmiştir. Türkiye’deki uygulama ağırlıklı olarak unutulma hakkı kapsamında değerlendirilen haber ve içeriklerin erişime engellenmesi, yayın ve arşivlerden çıkartılması, dolayısıyla tamamen yok edilmesine yöneliktir.

Basın Açıklaması ile İlgili Bilgiler

Hatırlama Hakkı: İnternet Sansürünün Toplumsal Hafıza Boyutu Raporu İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz tarafından hazırlanmıştır.

Raporun Web Adresi: https://ifade.org.tr/reports/HatirlamaHakki_2024.pdf

Rapor İçin Referans: İfade Özgürlüğü Derneği, Hatırlama Hakkı: İnternet Sansürünün Toplumsal Hafıza Boyutu Raporu, Haziran 2024, ISBN: 978-625-99747-4-3, https://ifade.org.tr/reports/HatirlamaHakki_2024.pdf

İfade Özgürlüğü Derneği Hakkında: Merkezi İstanbul’da bulunan İfade Özgürlüğü Derneği (“İFÖD”) Ağustos 2017 içinde kurulmuştur. Dernek, dil, din, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği, yaş, engellilik, politik görüş farklılığı ve diğer nedenlere dayalı hiçbir ayrım gözetmeksizin ifade özgürlüğü hakkına yönelik ihlallerin önlenmesi ve sona erdirilmesine odaklanmıştır. Bu anlamda, ifade özgürlüğü hakkı ihlale uğrayan veya bu hakkı tehlike altında olan kişilere yaşadıkları ihlallere karşı hukuki yardım sağlamak, bu amaçla araştırma, eğitim, ulusal ve uluslararası işbirliği dahil çalışmalar yapmak ve dayanışmak ayrıca bu kişilerin haklarının güvence altına alınmasına katkıda bulunmak amacı ile kurulmuştur.